گل کربنات کلسیم ضایعات باقی مانده از تصفیه شربت خام می باشد، متداول ترین روش تصفیه شربت خام استفاده از شیره آهک و گاز CO2 است که در این فرآیند آهک با ناخالصی های شکر خام واکنش نشان داده و ترکیبات کلسیم دار ایجاد می کند، سپس با استفاده از گاز کربنیک، کربنات کلسیم ایجاد شده که باعث رسوب مقدار زیادی ناخالصی موجود در شربت خام می گردد به این ترکیبات که به صورت رسوب می باشند گل کربنات کلسیم گفته می شود.
میزان تولید گل کربنات در ایران بر اساس آمار سال 1388 حدود 600 هزار تن بوده است. مدیریت و دفن گل کربنات هزینه بالایی به همراه دارد، استفاده سودآور از این ترکیب می تواند مشکلات کارخانه های قند به منظور دفن آنها را برطرف نماید و از طرفی با سودآوری به عنوان یک محصول همراه با کارایی قلمداد شود.
بررسی گوپتا و همکاران در سال 2010 نشان داد گل کربنات را میتوان جهت تولید سوخت زیستی که به وسیله مخمر ها ایجاد می شود، مورد استفاده قرار داد. همچنین یکی دیگر از یافته های آنها استفاده از گل کربنات کلسیم جهت تولید کود و کمپوست های اصلاح کننده خاک می باشد. آنها نشان دادند از گل کربنات می توان در مزارع نی شکر به خوبی استفاده نمود. کمار و همکاران نشان دادند در فرآیند کمپوست سازی می توان زمان تولید کمپوست را کاهش داد.
استفاده از گل کربنات به عنوان محصول مورد استفاده تولیدی کارخانه های قند ایران هنوز معمول نیست. برای اولین بار تحقیقات بر روی جنبه های کاربردی این محصول در کارخانه قند نقش جهان توسط تیم تحقیق و توسعه این کارخانه متشکل از آقایان مهران خیام کارشناس ارشد امور دام و عباس صالحی کارشناس ارشد کشاورزی انجام شد. با توجه به خواص گل کربنات زمینه های کاربردی آن مورد توجه قرار گرفت. اولین بررسی انجام شده استفاده از گل کربنات به عنوان مکمل تغذیه دام در گاوداری ها بود. نتیجه اولیه آنالیز گل کربنات حاصل از استحصال شکر خام نشان داد این ماده شامل کلسیم به میزان 44% بود. از آنجایی که کلسیم یکی از عناصر مهم تغذیه دام می باشد، می توان از این ترکیب با فرآوری ویژه جهت تغذیه دام استفاده نمود.
بررسی های انجام شده نشان داد گاوداری ها می توانند این محصول را جایگزین ترکیبات تأمین کننده کلسیم نمایند. پس از اثر بخش بودن نتیجه بررسی ها همکاری با چند گاوداری جهت فروش و استفاده از این محصول برای اولین بار انجام شد.
دومین استفاده گل کربنات در صنعت مرغداری به عنوان مکمل غذایی می باشد. مزغ های تخم گذار به منبع کلسیم بالایی برای فعالیت نیاز دارند، همکاری های انجام شده با چند مرغداری به صورت آزمایشی حاکی از قابلیت جایگزینی این محصول با سایر مکمل های غذاهای دام و طیور داشت. در این قدم نیز فروش هایی به صورت آزمایشی صورت گرفت و نتایج آن در جریان وصول می باشد.
اصلاح خاک و استفاده از گل کربنات به منظور منبع کلسیم خاک یکی دیگر از موارد استفاده گل کربنات است. با توجه به خاصیت قلیایی گل کربنات می توان از این محصول جهت اصلاح خاک های اسیدی استفاده نمود و همچنین منبع خوبی برای تأمین کلسیم خاک می باشد. همچنین در صورت تقویت این گل با ترکیبات آلی می توان باعث افزایش حاصلخیزی خاک شد. به همین منظور تحقیقات در این زمینه با شرکت های دانش بنیان جهت تولید کود های کشاورزی بر پایه کربنات کلسیم آغاز گردید. نتایج بررسی های اولیه نشان داد امکان استفاده از گل کربنات کلسیم جهت تولید کود های کشاورزی وجود دارد. امید است تحقیقات در این زمینه تکمیل گردد و اولین کود تولیدی حاصل این بررسی ها در سال 1397 به مرحله آزمایش گذاشته شود. این اقدمات تنها گوشه ای از کاربرد های گل کربنات است که در صورت استفاده می تواند علاوع بر رفع مشکل دفع این ترکیبات، باعث سود آوری نیز گردد.
با تشکر از مهندس سیامک سلطانی، مدیرعامل محترم کارخانه قند نقش جهان که حامی و مشوق این طرح بودند و همچنین با تقدیر از تلاش های مهندس مرندی مشاور محترم مدیرعامل و مهندس اسلمی مدیر محترم کشاورزی که در به نتیجه رسیدن این تحقیقات تلاش فراوان نمودند.
با سلام و ادب مجید عرفان منش هستم متخصص خاک و محیط زیست چندین سال قبل که بنده در سمت معاون پژوهشی سازمان مدیریت پسماند بودم وشرکت قند اصفهان سالانه مقادیر زیادی از گل کربنات را در سایت کارخانه کمپوست شهرداری اصفهان تخلیه میکرد این پیشنهاد مطرح شد .قطعا تحقیق عزیزان و سوق استفاده از این ترکیب به سمت جیره غذایی دام و طیور ممکن است نتیجه های خوبی به همراه داشته باشد تنها نکته ای که در این تحقیق مغفول مانده اجرای تحقیق در قالب یک مطالعه آماری دقیق است تا بتوان برآن تحلیل گذاشت لذا خواهش می کنم در صورت امکان با توجه به امکانات آزمایشگاه کارخانه قند یک طرح آماری در یکی از قالبای فاکتوریل یا اسپیلیت پلات طرح آماری اجرا گردد . پیشنهاد دیگری هم دارم که در صورت علاقه مندی آن مجموعه در خدمت خواهم بود
درود بر شما
با تشکر از نظر مثبت جنابعالی، مطالعه آماری دقیق و تحلیل بر اساس آن نیز قبلاً انجام شده و ایده مطرح شده در این طرح کاملاً عملیاتی شده است. بخشی از این مطالعات صورت گرفته در متن زیر آورده شده است :
” بررسی امکان استفاده از گل صافی حاصل از ضایعات کارخانه های قند در تغذیه مرغان تخم گذار “
این آزمایش به منظور ارزیابی اثرات جایگزینی گل صافی ( گل کربنات کلسیم ) حاصل از ضایعات کارخانه های تولید قند با پودر صدف در جیره غذایی روی عملکرد و صفات کمی و کیفی تخم مرغ در مرغان تخم گذار به اجرا درآمد. در این آزمایش گل صافی به دو شکل معمولی (پودری) و پلت شده و هرکدام نیز در سطوح صفر، 25، 50، 75 و 100 درصد جایگزین پودر صدف گردید. بنا بر این نه تیمار (جیره غذایی) و هر تیمار در سه تکرار در طی سه دوره 28 روزه در نظر گرفته شد. مصرف خوراک و وزن تخم مرغ به طور هفتگی و صفات کمی و کیفی تخم مرغ ها به طور ماهانه اندازگیری شد. نتایج آزمایش نشان داد جایگزینی گل صافی به جای پودر صدف تا 50 درصد به شکل پودری اختلاف معنی داری را در صفات مصرف غذا، وزن تخم مرغ، تولید توده ای و ضریب تبدیل غذایی نسبت به شاهد (سطح صفر درصد جایگزینی) ایجاد نکرد در حالی که جایگزینی فراتر از پنجاه درصد پودر گل صافی موجب کاهش معنی دار تولید توده ای و تعداد تخم مرغ و افزایش ضریب تبدیل غذایی نسبت به شاهد گردید. اما در تمام سطوح گل صافی پلت شده اختلاف معنی داری برای این صفات با شاهد مشاهده نگردید.
جایگزینی گل صافی با پودر صدف به هر دو شکل پودری و پلت و در تمام سطوح جایگزینی تأثیر معنی داری بر شاخص های کمی و کیفی تخم مرغ نداشت. این آزمایش نشان داد مناسب ترین سطح جایگزینی گل صافی به جای پودر صدف به هر دو شکل پودر یا پلت سطح 50 درصد جایگزینی می باشد.