تمرکز روی 2 دهم درصد غیر کارشناسانه است

آمار و اطلاعات رسمی منتشر شده از سوی بانک مرکزی و مرکز آمار ایران درباره تحولات قیمتی و تحولات کمی و مقداری شاخصهای دیگر باید به هر ترتیب در کانون توجه باشد تا کمترین تنش پدیدار شود. ذینفعان یک موضوع باید درنهایت به این آمارها توجه کنند که بتوان از آنها راه آینده را بازشناسایی کرد و راه را از بیراهه بازشناخت.

یکی از تولیدات آمارهای قابل اعتنا در ایران « نتایج بررسی بودجه خانوار در مناطق شهری ایران » است که با تکمیل پرسشنامه بررسی بودجه خانوار از طریق مراجعه مستقیم متصدیان جمع آوری آمارهای اقتصادی بانک مرکزی به خانوارهای نمونه صورت می پذیرد. شناسایی الگوها و عادات مصرفی خانوارها و مطالعه در مورد روند تغییرات آنها در اثر تحولات اجتماعی و اقتصادی و تعیین سهم هزینه های مختلف در هزینه کل خانوارها و اطلاع از چگونگی مصرف در بین گروههای درآمدی گوناگون جامعه برای تصمیم گیری درباره تأمین رفاه نسبی و حداقل معیشت برخی از اهداف بررسی بودجه خانوارها ست.

در سال 1396 بررسی از هزینه و درآمد خانوارهای ساکن در مناطق شهری ایران در 79 شهر و با مراجعه به 13141 خانوار نمونه انجام شده است و نتایج آن به شرح ذیل می باشد:

هزینه :

در سال مورد بررسی متوسط هزینه ناخالص سالانه یک خانوار شهری حدود 421309 هزار ریال (ماهانه حدود 35109 هزار ریال) بود که نسبت به سال قبل 2/ 7 درصد افزایش داشته است. از کل این مبلغ، 5/ 23 درصد (حدود 99130 هزار ریال) سهم گروه هزینه خوراکی ها و آشامیدنی ها می باشد که نسبت به سال 1395 معادل 2/ 10 درصد افزايش داشته است.

در بین اقلام گروه هزینه خوراکی ها و آشامیدنی ها بیشترین سهم از کل هزینه ناخالص (معادل 4/ 5 درصد) متعلق به هزینه انواع گوشت بود. پس از آن به ترتیب، هزینه میوه های تازه با 2/ 4 درصد، شیر و فرآورده های آن و تخم پرندگان با 8/ 2 درصد، سبزی های تازه با 7/ 2 درصد، آرد، رشته و غلات با 3/ 2 درصد و انواع نان و بیسکویت با 7/ 1 درصد بیشترین سهم را به خود اختصاص داده اند.

بر اساس نتایج این بررسی از کل هزینه ناخالص خانوار، 3/ 0 درصد (حدود 1389 هزار ریال) به گروه هزینه دخانیات اختصاص داشت که در مقایسه با سال 1395 ، 1/ 4 درصد افزایش داشته است. در این سال از کل هزین ههای ناخالص خانوار 2/ 4 درصد (حدود 17784 هزار ریال) به گروه هزینه پوشاک و کفش اختصاص داشت که نسبت به سال 1395 معادل 1/ 5 درصد افزایش داشته است.

نتایج این بررسی نشان می دهد که 5/ 35 درصد از کل هزینه ناخالص یک خانوار (حدود 149377 هزار ریال) مربوط به گروه هزینه مسکن، آب، برق و گاز و سایر سوخت ها بود که نسبت به سال قبل 7/1 درصد افزایش داشته است . در سال مورد بررسی از کل هزینه های ناخالص خانوار 0/ 4 درصد(حدود 16887 هزار ریال) به گروه هزینه لوازم، اثاث و خدمات مورد استفاده در خانه اختصاص داشت که در مقایسه با سال 1395 معادل 0/7 درصد افزایش نشان می دهد.

بر اساس نتایج این بررسی از کل هزینه های ناخالص خانوار، 7/ 5 درصد به گروه بهداشت و درمان، 6/ 10 درصد به گروه هزینه حمل و نقل، 1/ 2 درصد به گروه هزینه ارتباطات، 9/ 1 درصد به گروه هزینه تفریح و امور فرهنگی، 8/ 1 درصد به گروه هزینه تحصیل، 1/ 2 درصد به گروه هزینه رستوران و هتل به 2/ 8 درصد به گروه هزینه کالاها و خدمات متفرقه اختصاص داشته است.

یافته های این بررسی نشان می دهد که در مقایسه با سال 1395 ،هزینه گرو ههای بهداشت و درمان 5/ 4 درصد، حمل و نقل 7/ 6 درصد، ارتباطات 2/ 4 درصد، تفریح و امور فرهنگی 5/ 0 درصد، تحصیل 5/ 3 درصد، رستوران و هتل 5/ 7 درصد و کالاها و خدمات متفرقه 2/ 5 درصد افزایش داشته است.

قند و شکر در بودجه خانوار :

آمارهای ارایه شده از سوی بانک مرکزی نشان می دهد در سال 1396 یک خانوار ایرانی ساکن شهرها رقمی برابر با 81591 تومان برای خرید قند و شکر اختصاص داده است. با توجه به اینکه «بعد خانوار » در سال 1396 بر اساس گزارش بانک مرکزی3/28  نفر بوده است یک محاسبه ساده نشان می دهد یک ایرانی ساکن شهرهای ایران در سال 1396 رقمی معادل 27 هزار تومان برای خرید شکر اختصاص داده است. در صورتی که این رقم را باز هم جزیی تر کنیم، می توان به عدد حدود 900 تومان در ماه و کمتر از 30 تومان در روز رسید. یعنی یک ایرانی در سال 1396 رقمی کمتر از 30 تومان برای مصرف شکر اختصاص داده است. این در حالی است که یک خانوار شهری ایران در سال 1396 بر اساس گزارش بانک مرکزی رقمی برابر با 138864 تومان برای مصرف دخانیات هزینه کرده است که 70 درصد بیشتر از هزینه ای است که برای خرید شکر اختصاص داده است.

بر اساس آمارهای ارایه شده از بودجه خانوارها در سال 1396 یک خانوار شهرنشین ایرانی رقمی معادل 1356579 تومان برای خرید انواع گوشت دام اختصاص داده است که یک محاسبه نشان می دهد این رقم نزدیک به 16 برابر رقمی است که برای خرید قند و شکر هزینه کرده است.

شکر و مبلمان

بانک مرکزی گزارش کرده است در سال 1396 یک خانوار شهری رقمی برابر با 551967 تومان برای مبلمان اثاث، فرش و انواع کفپوش هزینه کرده است که 3/ 1 درصد کل هزینه های ناخالص یک خانوار شهری است. این در حالی است که هزینه اختصاص یافته به قند شکر در همین سال تنها 2 دهم درصد هزینه های کل خانوارهای شهری را به خود اختصاص داده است. در صورتی که نسبت این دو عدد را به دست آوریم خواهیم دید که یک خانوار شهری در سال رقمی که به خرید مبلمان داده است 6 برابر رقم اختصاص یافته به قند و شکر است.

اجاره مسکن و قند و شکر

بر اساس گزارش بانک مرکزی در سال 1396 هر خانواده شهرنشین ایرانی رقمی بالغ بر 13949651 تومان برای اجاره بها و ارزش اجاره مسکن اختصاص داده است که برابر با  1/33 درصد کل هزینه های ناخالص است. یک مقایسه کوچک نشان می دهد که یک خانوار شهری در سال 1396 نزدیک به 170 برابر هزینه ای که برای خرید قند و شکر اختصاص داده است را برای اجاره بهای مسکن هزینه کرده است.

روند کاهنده مصرف

جدول حاضر در این صفحه نشان می دهد که در یک دوره 10ساله از 1387 تا 1396 مصرف انواع اقلام خوراکی در میان خانوارهای شهری روندی کاهنده را تجربه کرده است. این ارقام نشان می دهد مصرف انواع برنج هر خانوار شهری از 136 در سال 1387 به 106 در سال 1396 ، مصرف انواع نان از 445 به 298 ، انواع شیر از 215 به 126 کیلوگرم کاهش داشته است. هما نطور که از ارقام این جدول برمی آید مصرف انواع قند نیز از 27  کیلوگرم در سال برای یک خانوار شهری با کاهشی حدود 40 درصد به 15 کیلوگرم و انواع شکر نیز با کاهشی معادل 47 درصد از 15 کیلوگرم در سال 1387 به 8 کیلوگرم در سال 1396 رسیده است.

نتیجه گیری

اعداد و ارقام یادشده با این هدف در این شماره از نشریه شکردرج شده است که به برخی نتایج برسیم که به طور خلاصه آنها را یادآور می شویم.

1- اگر دولت و مدیران ده ها سازمان نظارتی و حمایتی قصد دارند رفاه خانوارهای ایرانی را در کانون حمایت قرار دهند آیا بهتر نیست به جای متمرکز شدن روی کالاهایی که سهم آنها از کل هزینه ناخالص خانوارها حدود 76 درصد (کالاهای غیرخوراکی) است متمرکز شده و قیمت آنها را کنترل کنند؟اگر دولت و سازمان های نظارتی به جای تمرکز بر روی کالاهایی که سهم آنها از کل هزین هها فقط 24 درصد است روی بقیه کالاها تمرکز کنند رفاه خانواده ها افزایش بیشتری را تجربه خواهد کرد.به طور مثال سازمان های قیمت گذار آیا بهتر نیست به جای اینکه روی قیمت قند و شکر که سهم آن در کل هزینه های خانواده ها نزدیک به 2 دهم درصد است روی کالاهای دیگر مثل مسکن و اجاره مسکن متمرکز شوند و قیمت آنها را کنترل و کاهش دهند؟

2- اگر قرار بر حمایت از کالاهای داخلی است نیز باید به جای تمرکز بر روی تعرفه واردات انواع خودرو بر روی کالاهایی مثل قند و شکر توجه کرد که تقریباً همه خانواده های ایرانی آن را مصرف می کنند.

3- ارقام جدول حاضر در این صفحه نشان می دهد خانواده های ایرانی به هر دلیل که می تواند آگاهی نسبت به مضرات مصرف بیش از اندازه قند و شکر به طور مستقیم از مصرف خود کاسته اند. آیا این ارقام نباید مبنای تصمیم گیری برای تنظیم بازار باشد؟ برخی افراد هنوز برای واردات قند و شکر به مصرف خانوارها در سا لهای قبل تکیه می کنند که آمار این جدول خلاف گمان هزنیه ای آنها را نشان می دهد.